του Λαμπρου Μπαλτσιωτη 
Είναι μερικά κείμενα που τα 'χω παραχώσει σε εδική θέση, για να ξέρω πού είναι, ένα είδος «τα αγαπημένα μου». Τώρα που σκάλιζα στην ντουλάπα έπεσα πάνω σε ένα τεύχος του Πολίτη. Ήταν αυτό που είχε τα Minima Memoralia. Η ιστορία του παππού μου»,1 του Άγγελου Ελεφάντη. Το έβγαλα έξω για να το δώσω στο γιο μου, μπας και το διαβάσει, πράγμα δύσκολο, αλλά λέω ας προσπαθήσω. Έλα όμως που κάθισα και το ξαναδιάβασα, για πέμπτη μάλλον φορά, εγώ. Και εκεί που το τέλειωνα, μαζί με όλα τ' άλλα που σκεφτόμουνα με αφορμή το κείμενο, μου ήρθε η ιδέα: Ρε Άγγελε, θα τον βρούμε τον παππού σου στην Αμερική.
Και ξεκίνησα, ταλαιπωρήθηκα να σου πω, γιατί οι συνδρομές μου έχουν λήξει, ξέρεις όλα on line τα 'χουν οι Αμερικάνοι. Και να σου πω πώς κόλλησα και τα 'ψαχνα αυτά, τα Ellis Island και τα σχετικά, με τους Τσάμηδες -- αυτό το «Ταχήρ» που με φώναζες, λόγω Τσάμηδων, το κόλλησε και ο Λεωνίδας προσωρινά. Καταρχάς, μην ξεχάσω να σου πω, γιατί ξέρω ότι θα γουστάρεις, ότι οι Τσάμηδες που βγήκαν με τον ΕΛΑΣ στο βουνό ήταν απ' όσους είχαν σχέσεις με τον αλβανικό εθνικισμό, οι νοικοκυραίοι, οι «διαφωτισμένοι», όχι οι άλλοι οι φτωχοί, οι κολίγοι, οι θρησκευόμενοι. Ε, καλά, εντάξει, τα έλεγες εσύ. Να σου πω όμως και το δικό μου, βρήκα και εθελοντές στον Ισπανικό Εμφύλιο, χριστιανούς και μουσουλμάνους Αρβανίτες, Τσάμηδες, κοντοχωριανούς μαζί, ξέρεις ότι τρελαίνομαι για κάτι τέτοια.
Βρήκα λοιπόν ότι ο παππούς σου έφτασε νομιμότατος στο Ellis Ιsland στις 14 Μαρτίου 1912 από την Πάτρα με ένα πλοίο Alice· δεν το 'ψαξα τι ήταν αυτό το πλοίο. Έφυγε δυο χρόνια μετά απ' ό,τι νομίζατε, δηλαδή σχεδόν τρία χρόνια κρυβόταν στην Ελλάδα ή σκότωσε το λοχαγό αργότερα. «Το εισιτήριο πληρωμένο από τον ίδιο», τον Dimitri Miliakis, γράφει η καρτέλα, επάγγελμα εργάτης («Labourer»). Κοίταξε, όντως ήταν πολύ ψηλός για την εποχή του, 5 πόδια, 10 ίντσες, -- από λίγο που έψαξα 30-40 ονόματα από το πλοίο, είναι ο ψηλότερος. Από το Νεοχώρι λέει η λίστα. Κοίτα, έχουν κάνει μια μεταγραφή του κώλου με τα ονόματα οι Αμερικάνοι και γράφουν Neshori, δεν μπορούν να διαβάσουν τους χαρακτήρες που έγραφαν οι ίδιοι, όχι τίποτα άλλοι, πριν εκατό χρόνια -- άστη αυτή τη συζήτηση, μην τη φέρεις στο πολυτονικό τώρα. Τέλος πάντων, Νεοχώρι γράφει εμφανώς η λίστα στο πρωτότυπο. Έχει και διάφορους συντοπίτες του το καράβι, δε θυμάμαι τώρα, α, έναν απ' τη Φουρνά θυμήθηκα -- σωστός έτσι; όχι τα Φουρνά. Σε πληροφορώ επίσης ότι ο παππούς σου δηλώνει 30 χρονών, δηλαδή γεννημένος το 1881-1882, δηλαδή δέκα χρόνια μετά απ' ό,τι υπολόγιζες. Περίμενε, έχει συνέχεια αυτό. Επίσης δηλώνει «able to read and write» και ότι τελικός προορισμός του είναι η Νέα Υόρκη. Πάντως, να ξέρεις κοντινότερο συγγενή του δηλώνει «his wife Elissabet Miliaki, Neohori», δεν δήλωσε ό,τι να ναι ο παππούς. Λέει ότι ξέρει στην Αμερική κάποιον «Vassili Mandas, his cousin 136W, 2897, N.Y.», σου λέει κάτι;
Και να σου πω και κάτι ρε Άγγελε, μια φορά που συγκινήθηκα με τα ελληνικά, τα εθνικά (ναι, κορόιδευε τώρα, όλοι έχουμε τις αδυναμίες μας), ήταν στο Έλις Άιλαντ με ένα σκαλισμένο καραβάκι σε ένα τοίχο με την ελληνική σημαία. Καλά, περισσότερο συγκινήθηκα με κάτι εργατικές διαδηλώσεις στη Νέα Υόρκη με πλακάτ σε πολλές γλώσσες, εκείνη την εποχή, τρομερή φωτογραφία στο ΜΚουσείο του Νησιού, μπροστά τα εβραϊκά πλακάτ, γίντις ήτανε, να τα τρίψω στη μούρη των «συμμάχων» μη χέσω, άστο τώρα αυτό μη συγχυστώ.
Και τι άλλο βρήκα; Το πιστοποιητικό θανάτου του και κάτι άλλο σχετικό. Λοιπόν, μπορεί να έζησε στη Τζώρτζια που σας λέγανε, αλλά πέθανε 294 μίλια μακριά από την Άθενς, στη Βόρεια Καρολίνα. O Demetrios Miliakis από το Neohorion Lamia πέθανε στο Lumberton της κομητείας Robeson στο νότιο μέρος της Βόρειας Καρολίνας. Είδες ο παππούς; Μετακινούνταν, αφού λέει το πιστοποιητικό ότι εκεί έμενε, έχει residence. Και μάλιστα θάφτηκε δυο μέρες μετά. Κοίτα τώρα τι γράφουν: ότι κι αυτός, αλλά κι ο πατέρας του γεννήθηκαν στο Νεοχώρι, για τη μάνα του υπάρχει ένα γενικό Greece. Πάντως παντρεμένος δηλώνεται. Αλλά ξέχασα να σου πω τα πιο σημαντικά, τον έχουν δηλωμένο ότι γεννήθηκε το 1863 στο περίπου (estimated γράφουν), δηλαδή ότι πέθανε 74 χρονών. Επιμένεις εσύ στο 1870; Ό,τι ήθελε δήλωνε ο παππούς τελικά, ή ό,τι τον συνέφερε. Τώρα, μήπως μετά την καντίνα έκανε και μαγαζί δικό του, ή την καντίνα έτσι τη γράφανε, γιατί λέει café owner. Δεν ξέρω, αυτό θέλει ψάξιμο. Πάντως την ιθαγένεια δεν πρέπει να την πήρε, θα το 'χα βρει. Αλλά άμα λάχει ο παππούς άλλαξε και όνομα, δεν ξέρω επίσημα, αλλά θαμμένος είναι ως James Miliakis, όπως λέει ένα άλλο πιστοποιητικό στο Meadowbrook Cemetery, στην πόλη όπου πέθανε. Ε, λοιπόν, κοίτα οι πούστηδες οι Αμερικάνοι τι έχουν σιάξει. Ιδού ο τάφος του παππού σου σε φωτογραφία: «"Jim" the Greek. A friend to man». Καλό, ε, καλά, θα πιούμε κάτι γι' αυτό. Πρώτα-πρώτα, θα στη φέρω κυριλέ τη φωτογραφία να τη βάλεις στα γραφεία.
Λοιπόν, μετά απ' αυτό σήμερα έχει κλαρίνα, δεν ακούμε τίποτ' άλλο. Ναι, μεταξύ μας, από τα δικά μας, απ' τα μέρη που 'γινε η Επανάσταση, απ' το παλιό «ελληνικό», πόσο ήταν απ' το χωριό σου τα σύνορα; Απ' τους γύφτους τους δικούς μας -- Ρομά λέμε τώρα, σιγά μη μας ακούσουν και μας παρεξηγήσουν. Μ' αυτούς ασχολούμαι τώρα, να γουστάρεις. Επανάσταση και κράτος ελληνικό, ξέρεις πόσοι γύφτοι και βαφτισμένοι μουσουλμάνοι-νεοφώτιστοι γίναν Έλληνες με τα όλα τους μετά το '21 στο Μοριά και στη Ρούμελη, με ιθαγένεια, με ιδιοκτησία, κανονικά. Τα χω σημειωμένα τα κλαρίνα που μου 'χες πει, ρώτησα στη Λαμία και δε βρήκα τίποτα, θα ξαναδώ.
Και όσο το σκέφτομαι, πρέπει να τον πείσω το γιο μου να τη διαβάσει την ιστορία του παππού σου, ρε Άγγελε, μπας και μάθει την ιστορία και του δικού του παππού, μπας και μάθει ελληνική ιστορία.
~~~~~~~~~~~~~

Minima memorialia
Η ιστορία του παππού μου
Άγγελος Ελεφάντης
Πόλις, 2001
84 σελ.

* Ο Λάμπρος Μπαλτσιώτης είναι ιστορικός 
[1] Στη συνέχεια κυκλοφόρησε αυτοτελώς, σε ένα ωραίο τομίδιο, από τις εκδόσεις Πόλις, το 2001. Σήμερα βρίσκεται στην τέταρτη έκδοση, από τον ίδιο πάντα εκδοτικό οίκο.


________________
http://www.avgi.gr/article/5187803/teleutaio-gramma-apo-tin-ameriki