ΘΕΜΑΤΑ
Δεδομένης της μεγάλης μετανάστευσης των Ελλήνων στην περιοχή, η αυστριακή πρωτεύουσα είναι ιστορικά μία από τις σημαντικότερες για τον σύγχρονο ελληνισμό
15 Νοεμβρίου 2017
Όταν εξετάζουμε βασικές κοινότητες της ελληνικής διασποράς, η Βιέννη σπάνια έρχεται στο νου. Ωστόσο, αν θέλουμε να εξετάσουμε ιστορικά σημαντικές κοινότητες για τον σύγχρονο Ελληνισμό, η πρωτεύουσα της Αυστρίας πρέπει σίγουρα να βρίσκεται στη λίστα.
Όπως και άλλες ελληνικές κοινότητες στην πρώην αυστριακή αυτοκρατορία, η μεγάλη μετανάστευση των Ελλήνων στην περιοχή ακολούθησε τους πολέμους μεταξύ της Αυστριακής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά την αποτυχημένη (και τη δεύτερη) προσπάθεια των Οθωμανών να καταλάβουν τη Βιέννη, οι Αυστριακοί, επικεφαλής μιας πολυεθνικής ευρωπαϊκής δύναμης, ώθησαν τους Τούρκους προς τα νότια και προς τα ανατολικά στην πύλη του Βελιγραδίου.
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Passarowitz το 1717, τα σύνορα σταθεροποιήθηκαν και υπήρξε ώθηση στην επανέναρξη του εμπορίου και στην έναρξη της ανασυγκρότησης μιας τεράστιας περιοχής καταστρεμμένης από δεκαετίες πολέμου. Εκτός από τον καθορισμό των ορίων μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών, μια βασική διάταξη ήταν το δικαίωμα των οθωμανικών και αυστριακών υποκειμένων να εμπλέκονται στο εμπόριο μεταξύ τους. Οι Αυστριακοί δεν γνώριζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι Τούρκοι περιφρονόταν το εμπόριο, έτσι ώστε ένα πρακτικό ζήτημα έπληξε τις οθωμανικές μειονότητες, τους ορθόδοξους Έλληνες και Σέρβους, καθώς και τους Εβραίους και τους Αρμένιους.
Ως πρωτεύουσα ενός μεγάλου πολυεθνικού κράτους, η Βιέννη ήταν ένα κεντρικό κέντρο για αυτούς τους «οθωμανικούς» εμπόρους. Οι Έλληνες της Βιέννης επικρότησαν κυρίως από τη Μακεδονία, την Ήπειρο και ιδιαίτερα από θρακικές πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη και η Φιλιππούπολη (σύγχρονη Φιλιππούπολη, Βουλγαρία). Τα εμπορεύματα χύδην, ιδιαίτερα το βαμβάκι, ήταν η αιματηρή ενέργεια του εμπορίου. Αν και ο θρύλος λέει ότι οι Έλληνες ίδρυσαν το πρώτο καφενείο στη Βιέννη, ο Θεόφανης Παμπάς, ένας ντόπιος Βιεννέζος γιατρός με εγκυκλοπαιδική γνώση της κοινότητας, με πληροφόρησε ότι αυτή η μοναδική τιμή πηγαίνει στους Αρμένιους.
Η ελληνική κοινότητα μεγάλωσε και ευημερούσε. Στην τυπική ελληνική μόδα εμφανίστηκαν φατρίες. Κάποιοι Έλληνες πήραν αυστριακή ιθαγένεια και σε πολλές περιπτώσεις εισήλθαν στην αυστριακή αριστοκρατία. Άλλοι διατήρησαν την οθωμανική ιθαγένεια, η οποία είχε το πλεονέκτημα της χαμηλότερης φορολογίας, αλλά περιορίζει τις δραστηριότητές της στον εμπορικό τομέα. Οι φατρίες ίδρυσαν τη δική τους εκκλησία, σε απόσταση εκατό μέτρων από την άλλη, στο Greichenviertel της Βιέννης. Αυτές οι εκκλησίες παραμένουν μέχρι σήμερα, και η λειτουργία γίνεται κάθε Κυριακή από την εκκλησία στην άλλη.
Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Αγίας Τριάδας στη Βιέννη.
Η εκπαίδευση και η παιδεία στα ελληνικά ήταν βασικές προσπάθειες της ελληνικής κοινότητας, ανεξάρτητα από τη φατρία. Το ελληνικό σχολείο της Βιέννης, το οποίο είχα την τιμή να δω ένα προηγούμενο Σάββατο πρωί, είναι παλαιότερο από το ίδιο το ελληνικό κράτος, το οποίο ιδρύθηκε το 1804. Στέκεται σε εκκλησία παλαιότερο από το σύγχρονο ελληνικό κράτος παρακολουθώντας μαθήματα που είχαν συνεχώς διδασκαλία στα ελληνικά 1804, με συγκίνησε σε λίγες στιγμές.
Εκτός από τις εκπαιδευτικές προσπάθειες, η Βιέννη είναι εκεί όπου η ελληνική εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο έντυπο. Η πραγματική θέση του πρώτου ελληνικού τυπογραφείου έχει εξαφανιστεί, αλλά μέσα στην ελληνική συνοικία ένα εκκλησιαστικό Βυζαντινό κτίριο στεγάζει το δεύτερο ελληνικό τυπογραφείο, όπου ο επαναστάτης Ρήγας Φερραίος, ο «πρώτος μάρτυρας» της ελληνικής ανεξαρτησίας, έγραψε την ελληνική εφημερίδα. Όλες οι ελληνικές δημοσιεύσεις, ιδιαίτερα εκείνες της διασποράς, κατά τρόπο πολύ πραγματικό, κατεβαίνουν από τον Τύπο. Κάθε φορά που σκέφτομαι μια ελληνική εφημερίδα, ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονται στο εξωτερικό, το μυαλό μου επιστρέφει σε αυτό το κτίριο, αν και μόνο για μια στιγμή.
Την εποχή της ελληνικής ανεξαρτησίας στη δεκαετία του 1820, η κοινότητα της Βιέννης βρισκόταν στην κορυφή της, με περίπου 5.000 μέλη και μια όλο και πιο διαφορετική κοινωνικο-οικονομική δομή. Η αρθρωτή και ευημερούσα κοινότητα αναστατώθηκε φυσικά για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό, αλλά ταυτόχρονα συνειδητοποίησε ότι η αυστριακή αυτοκρατορία, μια δέσμη εθνικοτήτων κάτω από μια σχετικά καλοήθη αλλά παρ 'όλα αυτά απόλυτη αυτοκρατορία, αντιτίθεται βίαια και φοβισμένη, επανάσταση. Οι Αυστριακοί Έλληνες έπρεπε επομένως να περπατήσουν μια πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ της χαράς στην προοπτική ανεξαρτησίας της Ελλάδας και της προσωπικής τους ασφάλειας και διαβίωσης στην αυστριακή αυτοκρατορία. Άλλωστε, οι Αυστριακοί συνέλαβαν τον Φερραίο και τον παρέδωσαν στους Τούρκους, οι οποίοι τον δολοφόνησαν στο Βελιγράδι το 1798.
Η ελληνική ανεξαρτησία δεν οδήγησε σε μεγάλο επαναπατρισμό Αυστριακών Ελλήνων.Μερικοί επέστρεψαν, αλλά το φτωχό μικρό βασίλειο δεν μπορούσε να προσφέρει τίποτα σε σύγκριση με την απέραντη αυστριακή αυτοκρατορία. Η αδυσώπητη παλίρροια της αφομοίωσης άρχισε να απορροφά τους Έλληνες στην αυστριακή γούλας της Αυστρίας και άλλοι Έλληνες Αυστριακοί άρχισαν να μετακινούνται στη Βρετανία ή τη Γαλλία, όπου οι οικονομίες ήταν πιο δυναμικές από την Αυστρία. Ένα αδιέξοδο νέων μεταναστών έφτασε όλα αυτά τα χρόνια, τα οποία, μαζί με τις προσπάθειες των παλαιών μελών, κράτησαν την κοινότητα άθικτη.
Οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι αύξησαν την πίεση στους Έλληνες να αφομοιωθούν, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της βαρβαρικής ναζιστικής εποχής, αλλά η θρησκευτική κοινότητα επέζησε. Μετά το τέλος του πολέμου, η Αυστρία δεν είχε καμία μαζική μετανάστευση των επισκεπτών της γερμανικής Gastarbeiter όπως στη γειτονική Γερμανία, αλλά ένας αρκετά καλός Έλληνας πήγε στην Αυστρία, ιδιαίτερα για σπουδές, και στη συνέχεια έμεινε συχνά στη χώρα. Σε αυτό περιλαμβάνεται ένας σημερινός αντιδήμαρχος της Βιέννης, η Μαρία Βασιλάκου, μέλος του Αυστριακού Κόμματος των Πράσινων, που γεννήθηκε στην Ελλάδα.
Όπως και η ίδια η Αυστρία, η Ελληνική Κοινότητα της Βιέννης είναι μια σκιά του πρώην μεγέθους της, αλλά ακόμα ευημερούσα και κομψή.
Το κτίριο που στεγάζει τον ελληνικό τυπογραφείο στη Βιέννη. Φωτογραφία: Alex Billinis
Όπως και οι ελληνικές πόλεις της Αμερικής, οι σημερινοί Βιεννέζοι Έλληνες σπάνια ζουν στην περιοχή, αλλά μερικοί έχουν επιχειρήσεις εκεί, και η εκκλησία και το κοινοτικό κέντρο, όπως πάντα, λειτουργούν ως το κέντρο βάρους της κοινότητας. Η κοινότητα παρακολούθησε και συμμετείχε σε σημαντικά γεγονότα στην ιστορία του Ελληνισμού. Για όσους από εμάς είναι Έλληνες της διασποράς στην Αμερική ή την Αυστραλία, η αξιοσημείωτη επιβίωση τέτοιων μακρόχρονων κοινοτήτων πρέπει να είναι πηγή υπερηφάνειας και ελπίδας ότι και οι κοινότητές μας θα περάσουν τη δοκιμασία του χρόνου.
* Ο Alexander Billinis έχει περάσει μια δεκαετία στη διεθνή τραπεζική στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, πρόσφατα στο Λονδίνο. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την οικονομική και πολιτιστική θέση της Ελλάδας στα Βαλκάνια.
_________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου